Cholesterol LDL – dlaczego warto dbać o swój profili lipidowy
Profil lipidowy to parametry krwi odnoszące się do stężenia triglicerydów oraz cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL i HDL. Dzięki wynikom tych pomiarów możemy oszacować ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Niestety, choroby serca i naczyń krwionośnych to wciąż główne przyczyny zgonów w Europie. Rocznie z ich powodu umiera ponad 4 miliony Europejczyków. Oprócz nieprawidłowego profilu lipidowego znaczącym czynnikiem ryzyka jest także zbyt wysokie ciśnienie tętnicze. Eksperci oszacowali, że właściwa profilaktyka może zapobiec aż 80% zgonów! Jaką rolę odgrywa w tym wszystkim cholesterol LDL? Czym właściwie jest?
Cholesterol LDL – czym jest
Cholesterol to związek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Pełni wiele funkcji. Stanowi element błon komórkowych (w tym osłonek mielinowych otaczających neurony), jest prekursorem hormonów płciowych, i nie tylko. Jest także niezbędny w syntezie witaminy D. Większość tkanek organizmu ma zdolność do produkcji cholesterolu. Związek ten występuje także w żywności, naturalne mechanizmy regulacyjne zapewniają właściwe jego stężenie w osoczu. Kiedy na przykład dostarczymy cholesterol wraz z dietą, synteza endogenna (wewnątrz organizmu) automatycznie spadnie (przynajmniej u osób zdrowych). Lipidy nie są rozpuszczalne w wodzie. W związku z tym w osoczu muszą być transportowane w połączeniu m.in. z białkami. Tak też dzieje się z cholesterolem. Przemieszcza się we krwi w formie lipoprotein. Wyróżniamy kilka klas, w tym HDL (lipoproteina o dużej gęstości), LDL (lipoproteina o małej gęstości) oraz mniej znane, jak VLDL (o bardzo niskiej gęstości) i IDL (o średniej gęstości). Frakcja LDL lipoprotein została nazwana „złą” frakcją cholesterolu. Odpowiada za transport tego związku do tkanek w przeciwieństwie do cholesterolu HDL, który usuwa cholesterol z tkanek. Nadmiar frakcji LDL może mieć bardzo poważne konsekwencje. Jak definiujemy nadmiar?
Cholesterol LDL – normy
Hipercholesterolemia to zbyt wysokie stężenie cholesterolu całkowitego lub cholesterolu frakcji LDL. Jako zbyt wysokie rozumiemy:
- stężenie cholesterolu całkowitego >190 mg/dl,
- stężenie cholesterolu frakcji LDL >115 mg/dl.
Osoby, które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka, czyli u których prawdopodobieństwo chorób układu krążenia jest podwyższone (np. z powodu otyłości, nadciśnienia, cukrzycy), powinny podejść do profilu lipidowego bardziej rygorystycznie. Najlepiej, aby wyżej wymienione parametry przybierały stężenie nie wyższe niż 175 mg/dl cholesterolu całkowitego oraz 100 mg/dl LDL. Aby cieszyć się prawidłowymi parametrami, czasem wystarczy zadbać o swoją dietę i higieniczny tryb życia. Zdarza się jednak, że nasze świadome działanie niewiele może zmienić. Tak jest na przykład w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej. To choroba o podłożu genetycznym, w której cholesterol LDL nie może dostać się do wnętrza komórek, w związku z czym utrzymuje się we krwi w bardzo wysokim stężeniu.
Cholesterol LDL – skutki nadmiaru
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podwyższone stężenie LDL doprowadzi do wystąpienia miażdżycy. Miażdżyca to choroba, która powoduje tworzenie się blaszek miażdżycowych w naczyniach tętniczych. Proces ten wynika z gromadzenia się między innymi cholesterolu w ścianie naczyń krwionośnych, ale nie tylko. To schorzenie dość złożone. W jego powstawaniu bierze udział także szereg związków o charakterze prozapalnym, a co za tym idzie, również komórek układu odpornościowego. Kiedy nagromadzona blaszka miażdżycowa pęknie, na jej miejscu pojawi się zakrzep, który może doprowadzić do zamknięcia światła tętnicy i niedokrwienia. Przez to może dojść do zawału mięśnia sercowego. Nikt już nie wątpi w to, że czynniki środowiskowe, w tym dieta, mają ogromne znaczenie w prewencji. Zacznijmy od kontrowersyjnej kwestii – czy cholesterol dostarczany z pokarmem ma wpływ na stężenie cholesterolu we krwi?
Cholesterol LDL a cholesterol z pożywienia
W wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego zaobserwowano duże różnice w tym, jak cholesterol z żywności wpływa na cholesterol we krwi u poszczególnych organizmów. Mimo wszystko zaleca się, aby spożycie cholesterolu ograniczać do maksymalnie 300 mg na dzień. Jedynym źródłem cholesterolu w diecie są produkty zwierzęce. Dziś mówi się o wielu korzyściach związanych z redukcją ilości spożywanego mięsa, nawet u osób zdrowych. Najlepiej stosować zasadę wszystko z umiarem. Warto pamiętać, że jaja także są cholesterolową bombą. Mimo że niektóre towarzystwa krajów europejskich odeszły od rygorystycznego ograniczania spożycia jaj, z niektórych badań wynika, że nadmierne ich spożycie może zwiększać ryzyko powstawania miażdżycy. Szczególnie wśród osób cierpiących na cukrzycę. Nie ma norm na spożycie cholesterolu. Przyjmuje się jednak, że średnie spożycie w Europie wynosi 300 mg na dzień i ten właśnie poziom uznano za bezpieczny. Istnieje jednak szereg zaleceń o udokumentowanej skuteczności. Jak każdego dnia dbać o swoje serce?
Cholesterol LDL – skuteczna dieta obniżająca stężenie
Diety skutecznie obniżające stężenie frakcji LDL cholesterolu, które są zalecane w prewencji chorób układu krążenia, to dieta DASH oraz dieta śródziemnomorska. W wielu punktach pokrywają się, różni je jedynie przewaga oliwy z oliwek w diecie śródziemnomorskiej. Podstawowe zmiany inspirowane tymi typami żywienia, które możemy przenieść na polski grunt, to:
- zmniejszenie spożycia tłuszczów trans. Tłuszcze trans powstają w procesie utwardzania olejów roślinnych (kiedy mamy do czynienia z niepełnym uwodornieniem). Głównym ich źródłem są produkty wysoko przetworzone i wyroby cukiernicze. Tłuszcze trans w diecie nie powinny pojawiać się właściwie w ogóle;
- zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych, co sprowadza się do ograniczenia produktów mięsnych i tłustego nabiału. Mięso najlepiej spożywać 3 razy w tygodniu. Aby dostarczyć sobie pełnowartościowego białka, warto sięgać po rośliny strączkowe (i łączyć je z kaszami), chudy nabiał i ryby;
- zwiększenie spożycia błonnika. Błonnik rozpuszczalny zmniejsza wchłanianie cholesterolu i wiąże sole kwasów tłuszczowych. Dzięki temu większa pula cholesterolu endogennego jest wykorzystywana do ich ponownej syntezy (cholesterol jest składnikiem żółci).
Nie bez znaczenia jest także sama kwestia przygotowywania posiłków. Najlepiej wybierać gotowanie, grillowanie oraz duszenie. Do naturalnych produktów, które mogą wspomóc walkę z nadmiarem tzw. złego cholesterolu, zaliczamy czerwony ryż oraz fitosterole. Czerwony ryż dostępny jest także w postaci suplementów diety. Działa w ten sam sposób co statyny, dlatego nie należy łączyć czerwonego ryżu z lekami z tej grupy! Włączenie do diety czerwonego ryżu należy skonsultować z lekarzem.
Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Catapano A.L. et al., Wytyczne ESC/EAS dotyczące leczenia zaburzeń lipidowych w 2016 roku, „Kardiologia Polska” 2016, 74(11), 1234–1318.
Yeong L.M., O'Neale R.L., Metabolizm i żywienie, Wrocław 2012.
Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, pod red. Jarosza M., Warszawa 2012.
Komentarze